Berlijn en de koude oorlog

We hebben de smaak te pakken. Vorig jaar zijn we met de eetgroep een lang weekend naar Parijs geweest. Dit keer is onze keus op Berlijn gevallen. Voor we vertrokken hebben we nog even gezamenlijk een aflevering van Geert Mak in Europa van voor de tweede WO bekeken om alvast in de stemming te komen. Op donderdagochtend rijden we naar het wisselpunt in het plaatsje Zeeland in Brabant. Daar stappen we op de bus naar Berlijn.

Onderweg maken we natuurlijk weer de nodige koffie en plasstops. Bij de wegrestaurants kreeg je met je bonnetje van de wc weer korting op een aankopen. Zo kun je eventueel toch nog gratis plassen al is de consumptie in de bus meestal een stuk goedkoper. Dit jaar missen we de warme chocomelk met slagroom en de service dat het gebracht werd. Helaas moesten we van onze eigen luie kont afkomen.

Een van de plasstops was bij de voormalige grensovergang Helmstedt–Marienborn ook wel Checkpoint Alpha genoemd. Ooit de belangrijkste grensovergang in de Duits-Duitse grens. De eerste controlepost werd hier op 1 juli 1945 geplaatst op de scheidingslijn tussen de Britse en Sovjet- bezettingszones. Deze controlepost moest internationaal spoorwegverkeer en verkeer op de snelweg tussen Hannover en Berlijn controleren. De tijdelijke houten gebouwen stonden exact op de grens van de zones. De grensbewaking werd afgezwakt na de Duitse hereniging eind 1989. De overgang werd precies 45 jaar na de opening, 30 juni 1990 middernacht, opgeheven. De voormalige DDR-gebouwen zijn sinds oktober 1990 monumenten. In 1996 is hier een museum geopend dat gratis te bezoeken is en we zouden geen Nederlanders zijn als we hier geen gebruik van maken. We lopen dus even door de oude gebouwtjes en bekijken de kleding, wapens en kamertjes voor de controle van papieren en auto’s. Van zo’n sombere werkomgeving zou je niet vrolijk worden. Het is zeker de moeite waard om een kijkje te nemen.

Tegen het avondeten komen we in Berlijn aan en gaan we met ze alle eten bij zo’n restaurant die op groepen is gericht. De ober maakt dan ook van die bekende grapjes zoals proberen de kop soep over je te laten vallen of ketchup (nep) op je eten te gooien. Hilariteit alom. De maaltijd is voor mij veel te veel. Na Indonesië niet meer zoveel eten gewend.

Na ingecheckt te hebben in het hotel even gezellig met ze alle thee gedronken. De eerste dag is voorbij gevlogen.

Onze eerste dag in Berlijn maken we een stadsrondrit door West-Berlijn. We laten ons lekker rondrijden en af en toe worden we even gelucht. Onze eerste stop is de Gedenkstätte Bernauer Straße. Vorige eeuw stond er in Berlijn een muur die 45,3 km lang was. Nu is daar weinig meer van over. In de Bernauer Strasse staat nog een stuk Muur met Todesstreifen, precies zoals het was in de 28 jaar dat de Muur er is geweest. Vanaf het uitzichtsplatform kun je zo in de Todesstreifen kijken en je krijgt een perfecte indruk van de Muur tussen 1961 en 1989. De gids vertelt pakkende verhalen over de mensen die hier gewoond hebben. De Bernauer Straße is namelijk belangrijk geweest voor de geschiedenis van Berlijn, omdat hier net na de afsluiting van de Sectorengrenzen, in augustus 1961, mensen uit hun ramen zijn gesprongen om aan het DDR-regime te ontsnappen. Hun huizen stonden in Oost-Berlijn, maar de stoep naast hun huis was West-Berlijn en de enige mogelijkheid om nog te kunnen ontsnappen, was door te springen in het Westen vanaf een verdieping. Meer informatie vind je op www.berliner-mauer-dokumentationszentrum.de/en/

In deze straat maak ik ook meteen kennis met Das Ampelmännchen(Duits voor: "het verkeerslichtmannetje"). Ik moet zeggen dat ik er voor mijn bezoek aan Berlijn nog nooit van gehoord had. Dit figuurtje bevond zich in de verkeerslichten voor voetgangers in Oost-Berlijn zo wist je tot 2005 of je in het oosten of westen van de stad was. Inmiddels zijn ze namelijk ook in West Berlijn te vinden. Het groene mannetje loopt met een opgeheven arm, het rode steekt zijn armen wijd uit. De twee figuurtjes zijn in 1961 ontworpen door verkeerspsycholoog Karl Peglau. In de souvenirwinkels wordt je dood gegooid met producten van de Ampelmann. Je kan het zo gek niet bedenken. Sinds 2004 zijn er ook Ampelmädchen - met rokje en vlechtjes deze heb ik tijdens mijn bezoek aan Berlijn echter niet kunnen vinden.
Wisten jullie trouwens dat we in Nederland sinds 2000 Sofie in stoplichten in Utrecht, Amersfoort, Haarlem, Hilversum en Deventer hebben? De volgende keer dat ik deze steden bezoek zal ik dus eens gaan opletten of ik haar kan vinden.

Onze volgende stop zijn 2711 betonblokken variërend in hoogte van 20 cm tot 4,5 meter met een tussenruimte van 95 cm. Dit is een monument ter herdenking van de Jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het veld met de golvende blokken moet een gevoel van desoriëntatie en isolement oproepen en is symbolisch voor de ervaringen van de Joodse bevolking tijdens het nazibewind. De betonblokken zijn bespoten (gecoat) met een speciale chemische laag waardoor graffiti makkelijk te verwijderen is. Sejant detail is dat de producent van de anti-graffitilaag het farmaceutische bedrijf Degussa is, tijdens de Holocaust mede-eigenaar van het bedrijf dat Zyklon B produceerde voor de gaskamers. In één van de vele blokken beton zit een raampje waar je door kunt kijken. Achter dit raampje draait een film die je kunt bekijken. De film duurt ongeveer 2 minuten en gaat over 2 non-stop kussende mannen. Hiermee worden de vervolgde homoseksuelen door de nazi´s herdacht. Om het een beetje spannend te houden wordt de film elke 2 jaar veranderd. Onder het monument zit een museum wij hadden helaas geen tijd om dit te bezoeken. Ik raad je ook even aan bij de souvenirwinkels te trap op te gaan zodat je ook het monument van boven kunt bekijken. Dit geeft weer een heel andere dimensie aan het geheel.
Naast het monument vinden we ook nog wat oude trabantjes. Die tegenwoordig gehuurd kunnen worden voor een toertje door de stad. Onze chauffeur verteld dat als je hier fout parkeert de boete wel erg in de papier loopt. Je krijgt een bon van jawel € 5,- daarvoor kun je in Amsterdam nog niet eens parkeren.

In de middag hebben we een excursie naar Potsdam bijgeboekt. Voor we Potsdam bereiken rijden we eerst over de Avus, een oude racebaan.die van 1921 tot 1998 in gebruik is geweest. Onderweg zien we een oude tribune langs een deel van de AVUS deze is zeer vervallen en aan opknappen toe.

We maken een stop bij de Glienicker Brücke, een van de beroemdste bruggen uit de tijd van de Koude Oorlog. Dit was de plek waar spionnen werden uitgewisseld tussen oost en west, bij elkaar een kleine dertig geheim agenten in zo’n veertig jaar. Een historische plek. In mijn belevenis zijn spionnen personen uit actie filmen. Dat ze ook echt bestaan en geen sprookje zijn is zo onwerkelijk. De brug ligt aan een meer volgens mij moet het hier zomers prachtig zijn. Een goede reden om nog eens terug te komen.

Potsdam heeft in de Tweede Wereldoorlog zwaar geleden onder bombardementen. Men heeft geprobeerd de huizen terug te geven aan de oude bewoners. Diegene met geld hebben hun pand weer opgeknapt maar andere panden zien er nog steeds zeer vervallen en vol kogelgaten uit. Potsdam is vooral bekend door koning Frederik Willem. Hij koos de stad uit als zijn zomerresidentie. Later werd de stad ook de favoriete verblijfplaats van de Koninklijke familie van Pruisen: de Hohenzollerns. De meeste leden van de Hohenzollerns werden hier geboren, groeiden op en verbleven meestentijds in een van hun verschillende paleizen in Potsdam.
Tussen 1734 en 1742 haalde koning Frederik Willem I, bijgenaamd de Soldatenkoning, Nederlandse werklieden naar Potsdam die daar een wijk aanlegden in Nederlandse stijl; de wijk wordt Holländisches Viertel (Hollandse wijk) genoemd. De wijk bestaat nog steeds en is een toeristische trekpleister. Wij rijden er met de bus even doorheen.
Daarvoor hebben we een stop gemaakt bij Slot Sanssouci (van het Franse sans soucis; "zonder zorgen"). Koning Frederik de Grote liet dit zomerpaleis in de jaren 1745 – 1747 bouwen. Frederik de Grote liet op het terras van het kasteeltje een grafkeldertje voor zichzelf en zijn geliefde hazewindhonden bouwen. De koning hield niet van kerken (en zijn vrouw) en wees tijdens wandelingen op het terras vaak spottend naar de lege groeve met de opmerking "quand je suis là, je suis sans soucis".(Frans:"Als ik daar ben ben ik zonder zorgen").
Na veel omzwervingen werd de kist van de koning pas in 1991 onder het terras begraven. Volgens mij moet het ook mogelijk zijn om de binnenkant van het gebouw te bekijken maar we moesten alweer verder achter de groep aan voordat we het wisten.

Terug in Berlijn krijgen we nog even de tijd om te gaan winkelen bij KaDeWe. Een Duits warenhuis in de Tauentzienstraße in het stadsdeel Schöneberg, dicht bij de Kurfürstendamm en de Gedächtniskirche. Het is het grootste warenhuis op het Europese continent met ongeveer 60.000 m² verkoopoppervlak en meer dan 380.000 verschillende artikelen, meestal van de wat luxere soort. Het aantal medewerkers van het warenhuis bedraagt ongeveer 2400. KaDeWe is net iets kleiner dan Harrods in Londen. Wij gaan meteen naar de "Feinschmeckeretage" op de 6de verdieping. Hier vindt je een grote hoeveelheid verschillende delicatessen en je kan hier ook iets eten. Wij kijken even snel naar de vele soorten worsten en de heerlijke chocolaatjes maar Nanda en ik besluiten al snel even verderop in de straat bij Esprit en de schoenenwinkels te gaan kijken. Voor deze zaak is onze portemonnee niet genoeg gevuld.

Daarna is het tijd om even snel iets te eten voordat de lichttour begint. Een lichttour in Berlijn moet je niet vergelijken met Parijs. Er zijn hier namelijk weinig gebouwen verlicht. Wel krijgen we nog meer geschiedenis te verwerken. We maken o.a. een stop bij de Reichstag, Brandenburger Tor en in het Sony Centre op de Potsdamer Platz.

Al met al een erg indrukwekkende dag.