Bezoek aan Werelderfgoed Schokland

3 weken vrij wat een rijkdom. Normaal trek in dan de wijde wereld in. Dit keer kies ik voor een Staycation. Ik besluit wat meer van ons eigen koude kikkerlandje te zien. Heerlijke uitstapjes maken.

Vandaag is het Werelderfgoed dag. Alle Nederlandse werelderfgoederen houden vandaag open huis en daarbij is ook Schokland, het eerste Nederlandse werelderfgoed, van de partij. Dus als mijn ouders bellen of ik mee ga zeg ik geen nee. Schokland staat al een tijdje op mijn te doen lijstje.

Onderweg naar de Noordoostpolder ziet de lucht er wel wat donkertjes uit. Gelukkig houden we het droog. Voor de mensen die Schokland niet kennen komt hier een klein geschiedenislesje.
Schokland kent een lange voorgeschiedenis. Afwisselend was het gebied land, dan weer speelde water hier een hoofdrol. Al in prehistorische tijden was het voor mensen een aantrekkelijke vestigingsplaats. Later kreeg de zee steeds meer invloed. Mede door menselijk ingrijpen werd Schokland in de middeleeuwen een eiland in de Zuiderzee. Het eiland werd steeds kleiner en dreigde zelfs helemaal in zee te verdwijnen. Zover kwam het niet. In 1942 werd Schokland opgenomen in de Noordoostpolder en ontstond een unieke situatie. Het drooggevallen eiland wordt tegenwoordig helemaal door land omgeven. De mens lijkt de strijd tegen het water vooralsnog in zijn voordeel te hebben beslist.
De geschiedenis van Schokland staat symbool voor Nederland en zijn relatie met en strijd tegen het water.
Schokland is in 1995 op de Lijst van het Werelderfgoed geplaatst. Het telt negen rijksmonumenten, waaronder vijf archeologische terreinen en één is een gemengd archeologisch en gebouwd monument. De gebouwde rijksmonumenten bestaan onder meer uit een lichtwachterwoning en een kerkgebouw. Hiernaast zijn er enige honderden archeologische terpen, dijksystemen en andere relicten aangetroffen.

Wij maken vandaag een rondrit over het zuidelijk deel van Schokland. Schokland is niet zo breed maar wel aardig lang. Onderweg maken we een aantal stops. Dan kan de gids ons iets vertellen over de geschiedenis en vegetatie. Ons uitzicht begint met het Lakenvelderrund. Dit dier kenmerkt zich door een witte band (het zogenaamde laken) rond de middenhand van het rund, (dus tussen schouder en heup) en dan een volledige zwarte of rode voor- en achterhand. De Lakenvelder is een zeer oud Nederlands runderras. Ik was verbaasd dat iemand de naam meteen wist ik noemde het gewoon een koe.
Op 1 stop mogen we uit de bolderkar. We staan bij de In 1618 ingerichte eerst vuurbaak. Het gebouwtje was voorzien van een takel waarmee turf omhoog gebracht kon worden naar de vuurkorf. Al in 1635 kwam daar een nieuwe vierkante bakstenen 7 meter hoge 'brandaris' voor in de plaats. Bovenin was een rooster waar een kolenvuur brandde. Een stormvloed joeg in 1825 het zeewater 3 meter hoger dan normaal en verwoestte de vuurtoren. Nog in hetzelfde jaar bouwden de Schokkers op dezelfde plaats een ronde stenen vuurtoren. Het huis van de lichtwachter stond op enige afstand van de vuurtoren op de fundamenten van de kerk. De woning en de vuurbaak waren met een loopbrug van drie plankjes breed aan elkaar verbonden, zodat de vuurstoker ook bij zeer hoog water het gidslicht brandend kon houden. Alleen als de zee helemaal bevroren was, mocht de lichtwater thuis blijven. Maar dan kreeg hij ook geen loon. Vandaag de dag zien we eigenlijk alleen een rondje terug. Wel voelen we aan dat ondanks dat morgen de lente begint het hier ijskoud kan zijn. Waar is mijn winterjas? Kun je nagaan toen het vroeger hier open en bloot aan de zee lag moet het nog veel frisser zijn geweest. Ik wil het niet weten.
We lopen door naar de kerk van het voormalige Ens. In de loop van de tijd is het kerkje zes maal veranderd en uitgebreid, tot het in de 16de eeuw haar definitieve vorm als hervormde kerk kreeg. De kerk bleef tot 1717 in gebruik. In dat jaar werd op de Middelbuurt een nieuwe gebouwd, daarna fungeerde de kerk op de zuidpunt alleen nog als begraafplaats. Pas in de eerste helft van de 19e eeuw werd het inmiddels vervallen gebouw met de grond gelijk gemaakt. Toen in 1859 alle Schokkers het eiland voor altijd moesten verlaten, bleven de doden eenzaam achter in hun graven. In 2008 is hier de laatste Schoklander begraven.
Onze laatste stop tijdens de rondrit is De terp van de Zuiderbuurt. De hele terp was slechts 100 meter lang en 50 meter breed. Het dorpje, dat uit 15 huizen bestond, brandde in 1775 helemaal af. Het dorp werd weer opgebouwd, maar 80 jaar later moesten de bewoners toch vertrekken. Het was niet meer veilig om op de Zuidert te wonen, omdat de terp overstroomde. In 1859 werd op koninklijk bevel het hele eiland ontruimd en de ruim 700 bewoners begonnen noodgedwongen een leven op het vasteland. De meesten verhuisden naar Kampen, Vollenhove, Urk, Marken, Volendam en andere kustplaatsen rond de Zuiderzee.

Als we terug zijn op de Middelbuurt gaan we eerst het restaurant om op te warmen met warme chocomelk en slagroom met appelgebak. Als je zondigt moet je het goed doen. Als we weer enigszins ontdooit zijn. Brengen we nog een bezoek aan het museum. In het kerkje kun je trouwen. Mocht ik ooit gaan trouwen dan wordt dit in ieder geval niet de locatie. Ik vind het erg minimalistisch. Op dit moment zijn er tot 3 oktober kunstwerken te bewonder met als onderliggende thema: Een verlaten eiland. Er zitten een paar prachtige of creatieve kunstwerken bij maar ook enkele die mij niet kunnen bekoren.

Als we alles gezien hebben dan gaan we weer lekker richting de warme kachel thuis.