Ontmoet de man uit het oerwoud

Door het gratis tripje naar Loksado heb ik mijn verjaardag doorgebracht in het vliegtuig van Banjarmasin naar Pangkalan Bun in Centraal Kalimantan. We hebben daarmee ook weer een tijdzone doorkruist en zijn weer een uurtje teruggegaan in de tijd.
Mijn einddoel voor de eerste dag is Kumai. Als ik op de luchthaven aan kom vraagt er iemand of ik Brenda ben. De tam tam vanaf Banjarmasin is me al vooruit gesneld. Ze hebben natuurlijk gebeld dat er een toerist aan komt. Het is nu een rustig seizoen dat alle mogelijke inkomensbronnen graag binnengehaald worden. Omdat het vliegtuig onderweg vertraging had is het vandaag te laat geworden om vanaf Kumai meteen een Klotok te pakken. Ik moet dus eerst kijken of ik ook hier mijn vliegticket kan verzetten. Dat lukt maar kost me wel € 7. Nu dat heb ik er wel voor over. Dat kan bruin nog wel trekken.
Daarna neem ik een taxi naar Kumai. Ik wil vrij zijn om diverse aanbieders te bekijken. De chauffeur kent de dril. Hij stopt eerst netjes bij een kopieerwinkel waar je jouw paspoort moet kopiëren en daarna na het politiebureau waar je geregistreerd moet worden voor je naar Kumai vertrekt. In het vliegtuig had ik een Spaanse jongen gezien maar die zie ik na het wijzigen van mijn ticket nergens meer terug.

Nu zijn jullie vast nieuwsgierig geworden waarom ik nu naar Kumai wil. Kumai is de havenplaats waarvandaan je een boot kunt pakken naar Tanjung Puting National Park.
Waarom wil ik dit park bezoeken? Het Tanjung Puting NP heeft een oppervlakte van 3.040 km². Tanjung Puting bestaat uit een complexe mozaïek van laagland habitat, zoals nipah palmbomen, mangrove bossen, tropische bossen en meren. Hier heb je kans op o.a. de neusaap, Java aap, oenka (gibbon), Borneogibbon, rode langoer, Maleise beer, baardzwijn, onechte gaviaal en zeekrokodil te zien. Daarnaast zijn er meer dan 220 soorten vogels waaronder neushoornvogel, ijsvogel en slangenhalsvogel en prachtige vlinders. Maar het is opgericht ter bescherming van de orang-oetans. Ooit bevolkten miljoenen orang-oetans de oerwouden van Azië. De hoge boomtoppen waren een veilige haven voor de grote oranje mensapen. Spelen, eten, slapen: alles gebeurde hoog boven de grond. Nu kun je alleen nog op Sumatra en Borneo wilde orang-oetans vinden, nog wel; want sommige wetenschappers denken dat het dier over tien jaar niet meer in het wild voorkomt. Er zijn er nu nog 7000 over op Sumatra en 25.000 op Borneo. Het is de intensieve opvang van de orang-oetans die Tanjung Puting internationale faam heeft bezorgd en mijn aandacht heeft getrokken na een Google sessie. In gevangenschap groot gebrachte orang-oetans worden hier voorbereid op een nieuw leven in het wild, maar er bevinden zich in het gebied ook nog veel wilde exemplaren. Je kunt hier van heel dichtbij de orang-oetans observeren zonder de dieren en het onderzoek te verstoren. Ik heb besloten dat een bezoek aan dit park mijn verjaardagscadeautje voor dit jaar wordt. A change of a lifetime!
In Kumai ga ik dus op zoek naar een boot voor een bezoek aan dit park. Dit doe je door 3 dagen 2 nachten een klotok te huren. Als je erg rijk bent kun je natuurlijk ook in de lodge gaan slapen maar dat laat mijn budget niet toe. Daarnaast overnachten buiten midden in de natuur is een van de prachtige ervaringen die ik niet wil missen ook al is het dan wat primitief. Er zijn veel te veel aanbieders maar iedereen rekent ongeveer 3.4 miljoen Rupiah voor de trip afhankelijk van de boot kunnen er 4 tot 6 mensen mee dus als je medereizigers vindt kun je de prijs delen. In Kumai kom ik Raoul de Spaanse jongen al snel weer tegen en uiteindelijk vinden we gezamenlijk een aanbieder en mogen we die nacht al aanboord gaan voordat we de volgende ochtend aan de het bezoek beginnen.

In het reservaat wonen ongeveer 5000 orang-oetans. Het park werd in de jaren zeventig herontdekt door de Canadese Birute Galdikas. Galdikas deed niet alleen onderzoek in het park, ze liet er ook ooit gevangen orang-oetans los. Inmiddels is het verboden om ooit gevangen mensapen bij wilde los te laten, maar in het park wonen nu nog duizend van deze ooit gevangen exemplaren. Zij hebben nooit geleerd voor zichzelf te zorgen en worden daarom dagelijks gevoerd door rangers. Wij zullen de komende dagen aan drie van deze plekken een bezoek gaan brengen.
Vanaf Kumai varen wij in ongeveer 1,5 uur naar Tanjung Harapan. De voedertijd is hier om 15 uur. Omdat wij iets te vroeg zijn genieten we eerst van een lunch en de spelende kinderen van de ranger. Er blijkt ook een soort bezoekerscentrumpje te zijn. Binnen in het gebouw is het erg donker en de foto zijn van zeer slechte kwaliteit toch is het zeer indrukwekkend om even te bekijken. De voederplekken liggen een paar kilometer in de broeierig warme jungle. De smalle paadjes worden omgeven door dichtbegroeide struikachtige planten en bomen. De rangers proberen de orang-oetans te lokken met een hoge gil. Ze dragen witte jerrycans gevuld met bananen. Wij lopen achter onze kapitein aan. Dan opeens horen wij geluiden en wijst de kapitein de orang-oetan aan die onze kant op komt. Hij beweegt langzaam van boom naar boom. Hij komt steeds dichterbij is dit eigenlijk gevaarlijk? Dat opeens hangt hij vlak boven ons over het pad. Hij is enorm. Wat een afmeting. Ik ben er stil van. De ranger is bijna bij het voederplatform en er komen steeds meer van alle kanten orang-oetans aan. Om de beurt duiken ze op het platform en als er een ander aankomt proppen ze hun mond vol bananen en gaan er dan snel vandoor de boom weer in. Harapan stikt van de muggen. Daarom heb ik van de kapitein een takje gekregen en sla net als hij op me heen want de anti-muggenmelk helpt voor geen meter. Dit systeem werkt perfect maar het is wel wat moeilijk foto’s nemen. En die blijf ik nemen. Ik krijg er geen genoeg van. De koning is gearriveerd en dat is erg speciaal want dat doet hij niet elke dag. Wat een hangwangen. Af en toe komen er ook wat eekhoorns langs om mee te smikkelen. Ik had niet verwacht zoveel dieren te zien en dan zo dichtbij je kunt ze bijna aanraken. Een mannetje probeert ons uit de dagen af en toe springen we dus massaal een stukje naar achteren als hij met zijn grijpgrage handjes wel erg dichtbij komt. Maar de rangers houden hem goed op afstand. Het is allemaal zo indrukwekkend ik kan er geen genoeg van krijgen. Dit platform wordt ongeveer door 35 orang-oetans bezocht die in de naaste omgeving in het oerwoud leven.
In de buurt van het voederplatform zie ik ook een neushoornvogel en de Nepenthes ampullaria (pitcher plant). Dit is een vleesetende plant. De plant maakt een waslaagje aan waardoor de insecten makkelijk de bekers in glijden en verdrinken in de vloeistof binnen in de beker, en verteerd worden. De toeristen noemen een variant hiervan vaak ook wel condoomplant. Ja warempel daar heeft de tweede soort die ik onderweg terug naar de boot zie echt iets van weg. Volgens mij hebben we het bij deze dan over de Nepenthes Campanulata. In ieder geval een Nepenthes want al die soorten zijn voor mij als geen plantkundige echt niet in naam te definiëren. Ik heb deze namen gevonden op http://www.sarracenia.com/faq/faq5404.html

Tegen 17 uur zijn we weer aan boord en varen we verder over de Sungai Sekonyer. Aan de rechterkant ligt het nationale park maar aan de linkerkant van de rivier wonen mensen en in het achterland is de ontbossing enorm. Langs de rivier zien we in de bomen een boel neusapen en makaken. De neusaap ofwel Proboscis monkeys komt alleen op Kalimantan (Borneo) voor en verder kun je hem alleen in de dierentuin vinden. De bijnaam van de aap is Monjet Belanda, Nederlandse aap. Men vond dat de kolonisten ook zon lange neus en grote buik hadden als deze apen. Nu heb ik mijn neus meteen even vergeleken maar gelukkig ziet de mijne er niet zo uit. Die van de Indonesiërs is vaak in mijn ogen een platgeslagen neus misschien dat ze daarom onze neus zo groot vinden. De eerste nacht brengen we ergens op de Sungai Sekonyer door.

De tweede dag gaan we als eerste naar Pondok Tanggui. Dit ligt op zo’n uurtje vanaf Harapan. Hier worden de orang-oetans al ‘s morgens vroeg gevoerd. We zijn er dit keer al voor de ranger om 9 uur arriveert met de bananen. Een soort gelijk voorstelling als gisteren speelt zich hier af. Er zijn hier ongeveer 70 orang-oetans maar vandaag komen er maar een paar wat te eten halen. Deze plek maakt op mij minder indruk.

We varen verder naar het oudste omvanggebied hiervoor verlaten we de Sungai Sekonyer en slaan af naar de Sungai Sekonyer Kecil. Nu zitten we echt in het oerwoud beide zijde van de rivier zijn nu onderdeel van het National Park. Camp Leakey bestaat al sinds 1971. Hier zijn ook veel meer regels voor de bezoekers. Die geregeld door de toeristen en lokale bevolking helaas geschonden worden. Dit kamp heeft een aantal orang-oetans die niet super wild zijn en in de buurt van de steiger of woningen van de onderzoekers rond hangen. Totaal zijn er ongeveer 250 apen die gebruik maken van het voederplatform. Deze plek is het toeristisch en geeft het minst het gevoel dat je de dieren in het wild ziet. Maar even goed is het zeer zeker een bezoek waard en wil je het absoluut niet missen. In de zomer en weekenden kunnen hier wel meer dan 20 boten 60/80 mensen zijn om het voederritueel om 14 uur bij te wonen. Nu in het regen en laagseizoen zijn we ongeveer met ze tienen. Nu dat is toch een stuk relaxter en specialer.
Tijdens onze lunch op de boot kunnen we al genieten van een prachtig spektakel. Een moeder en kind bewegen zich in de bomen en het water er naast. De motor van de boten jagen de krokodillen weg waardoor ze even heerlijk kunnen afkoelen in het water. Ik dacht even dat ze konden zwemmen maar ze blijven op wortels lopen zodat ze niet kopje onder gaan. Je vergeet gewoon bijna dat je door moet eten.
Als het bijna tijd is voor het voederen gaan we aan land via een boardwalk lopen we eerst naar het studiedorp. Hier is een klein bezoekerscentrum. Tot mij verbazing hebben ze een Nederlandse uitleg. Het is wel een beetje apart Nederlands maar ik leer er veel van. Orang Oetan betekent "de man uit het oerwoud". De Orang-oetans op Sumatra en Borneo zijn familie maar niet identiek. Het type op Borneo is de Pongo Pygmaes en die van Sumatra de Pongo Abeli. Die soort op Sumatra is in kritisch gevaar en die van Borneo is gevaar wat betreft de kans op uitsterven. Een goede reden om ook nog een keer naar Sumatra op vakantie te gaan. Waarin zit nu het verschil. De orang-oetan op Sumatra heeft een dunner gezicht en een langere baard. Ze zijn lichter van kleur en hebben kleinere wangen. Daarnaast eten ze meer vruchten en zijn ze socialer dan hun soortgenoten die ik deze dagen ontmoet. De orang-oetans gebruiken 60% van hun tijd om te eten en de andere 40% om te slapen. Meer te weten komen over dit prachtige dier kijk dan even op www.orangutan.org.uk. Wilde orang-oetans schijnen iets donkerder van kleur te zijn omdat ze verder weg onder de beschutting van het oerwoud leven.
Omdat het inmiddels is gaan regen komen er maar heel weinig orang-oetans op de bananen af. De bomen worden veel te glad om zich voor te bewegen. Maar even goed geniet ik weer van de prachtige dieren. Iets terug van Camp Leakey brengen we in de prachtige natuur de nacht door. Ik geniet van de geluiden om me heen.

De laatste dag mogen Raoul en ik kiezen of nog een keer naar het voederen bij Pondok Tanggui kijken of naar Camp Leakey terug in de ochtend. We kiezen voor het laatste omdat we daar ook zonder het voederen genoeg orang-oetans zullen zien. Daarnaast heeft Camp Leakey ook wilde zwijnen en Gibbons. Deze waren gisteren in de regen niet te vinden dus hopen we de laatste dag meer geluk te hebben. Dit keer zien we ze wel. Officieel stond er ook een wandeling in het oerwoud op het programma maar achteraf bleek onze kapitein toch niet zijn woord te houden en hadden we eigenlijk toch een gids moeten meenemen de afgelopen dagen. We lopen in plaats van de 3 a 4 uur een uurtje rond in het oerwoud rond Camp Leakey dit was eigenlijk voor mij meer dan genoeg want het zweet gutste van mijn lichaam en vooral in mijn ogen. Dus ik denk dat ik 4 uur echt niet had getrokken. Maar toch voel ik me ook enigszins geïrriteerd dat hij zijn woord niet houd.
Op de terugweg naar Kumai maken we nog een stop bij Harapan Village dat schuin tegenover Tanjung Harapan ligt. De bewoners hebben hier een klein souvenirwinkeltje maar zeer prijzige artikelen. Het is goedkoper om ze op de bovenstaande website te bestellen. Daarnaast lopen we even door het dorp. Ik denk een schooltje te zien maar het blijkt een soort bibliotheekje voor de kinderen te zijn. Het gebouw is eigendom van Yayorin. Zij proberen de locale bevolking te laten inzien waarom ze zuinig moeten zijn op de orang-oetans en hun woonomgeving. De EU steunt financieel het tijdschrift dat ze uitgeven. Het waren drie geweldige dagen een beleving om nooit te vergeten.

Terug in Kumai zetten we onze telefoons weer aan. Raoul heeft berichten over een Sunami en ik over de uitbarsting van Merapi. Even is er verwarring dat een Sunami geen uitbarsting van een vulkaan is maar ongelofelijk in deze 2 dagen dat we niet bereikbaar waren heeft het beide plaatsgevonden in Indonesië. Gelukkig zitten we op het veilige Kalimantan waar geen vulkanen zijn en geen Sunami voorkomen.
We moeten alleen nog van Kumai terug naar Pangkalan Bun waar het vliegveld is. Er is op dit moment geen busje te vinden die terug gaat. Volgens de Ojek chauffeurs komen die er ook niet meer. Tja is dat de waarheid of hopen zij dat wij hun klant worden. We besluiten eerst wat verder te lopen en dan onderweg een ojek of busje op te pikken dat is vaak veel goedkoper. Dat lukt alleen niet echt dus proberen we een lift te kijken.
Dit blijkt niet gebruikelijk te zijn en de Indonesiërs vinden ons maar weer rare toeristen. Het lukt ons uiteindelijk toch. Een jonge Chinees-Indonesische dame krijgt net haar eerste rijles van haar oom en we mogen meerijden. Ze neemt ons samen met haar familie die avond onder hun hoeden. We worden super verwend.
Helaas blijkt dat mijn vliegtuig naar Semerang is geannuleerd. Het toestel van Trigiana is stuk. De komende week zullen er geen vluchten naar Java zijn. Ik denk dus dat ze maar 1 toestel hebben anders hadden ze toch wel een andere gestuurd. Ik kan nu via Pontianak naar Jakarta vliegen wat niet handig is voor mij. Dus dan maar weer terug naar Banjarmasin en daar hopen dat ik mijn geld van het ticket van Trigiana terug krijg en door kan vliegen naar Java.